Μηχανισμός Κατάποσης - Αντιμετώπιση Διαταραχών

Μία δυναμική και ταχύτατη διαδικασία, η οποία εξελίσσεται μέσα απο την επιτυχημένη ολοκλήρωση των ακόλουθων σταδίων:

Στάδιο 1

στοματικό-προπαρασκευαστικό

• Τροφή ή υγρό εισέρχεται στο στόμα
• Τα χείλη κλείνουν ερμητικά για να συγκρατήσουν την τροφή ή το υγρό
• Το σάλιο αναμειγνύεται με την τροφή για να την ενυδατώσει και να την μαλακώσει
• Γίνεται η μάσηση της τροφής με τις κυκλικές κινήσεις της κάτω γνάθου και τις πλευρικές κινήσεις της γλώσσας
• Η γλώσσα συλλέγει την τροφή γύρω από το στόμα, σχηματίζοντας μαζί με την υπερώα και τα μάγουλα τον βλωμό
• Το υγρό συλλέγεται από τη γλώσσα κεντρικά. Η άκρη της γλώσσα έρχεται σε επαφή με το φατνίο και οι πλευρές της γλώσσας ακουμπούν πλευρικά τα δόντια
• Η ράχη της γλώσσας κινείται ανοδικά και εφάπτεται με τη μαλακή υπερώα (κρέμεται), που χωρίζει τη ρινική από τη στοματική κοιλότητα
• Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου ο λάρυγγας είναι σε ανάπαυση, η αεροφόρος οδός είναι ανοιχτή και η ρινική αναπνοή συνεχίζεται

 στοματικό (εκούσια κατάποση <1-1,5 sec)

• Η γλώσσα πιέζει το βλωμό στη σκληρή υπερώα και τον κινεί προς το φάρυγγα
• Η διαδικασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα:
       Α) την ενεργοποίηση του αντανακλαστικού κατάποσης και την έναρξη του φαρυγγικού σταδίου
       Β) την ανύψωση και απόσυρση της μαλακής υπερώας, η οποία εφάπτεται στα πρόσθια φαρυγγικά τοιχώματα
• Η αναπνοή είναι δυνατή σ’ αυτό το στάδιο

Στάδιο 2

φαρυγγικό (αυτόματη κατάποση <1 sec)

• Το σώμα της γλώσσας πιέζει την τροφή ή το υγρό πάνω από το πίσω μέρος της γλώσσας στον φάρυγγα
• Η αεροφόρος οδός κλείνει για να αποτρέψει την είσοδο τροφής ή φαγητού στο λάρυγγα. Η προστασία της αεροφόρου οδού επιτυγχάνεται με τις ακόλουθες ανατομικές αλλαγές:
    Α) ο λάρυγγας κινείται προς τα πάνω και έξω αναγκάζοντας την επιγλωττίδα να κατέβει πάνω από την είσοδο της αεροφόρου οδού
    Β) μέσα στο λάρυγγα, οι δύο φωνητικές χορδές εφάπτονται για να σχηματίσουν μια τέλεια στεγανοποίηση της αεροφόρου οδού και σταματά η αναπνοή
• Ο σφιγκτήρας που χωρίζει τον φάρυγγα από τον οισοφάγο χαλαρώνει για να επιτρέψει να περάσουν τα υγρά ή οι τροφές στον οισοφάγο
• Τότε ο λάρυγγας κατεβαίνει στην θέση ανάπαυσης. Ο ασθενής εκπνέει και η φυσιολογική αναπνοή επανέρχεται.

Στάδιο 3

οισοφαγικό (αυτόματα 8-20 sec)

• Ο βλωμός μεταφέρεται ακούσια από τον οισοφάγο στο στομάχι, με τη βοήθεια των περισταλτικών κινήσεων του οισοφάγου.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

Η θεραπεία της κατάποσης θα πρέπει να γίνεται σε συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό, ο οποίος λαμβάνει και τις απαραίτητες αποφάσεις για τον τρόπο σίτισης του ατόμου. Αν το άτομο δεν παίρνει ή δεν μπορεί να πάρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά σε βαθμό που μπορεί να κινδυνεύει η σωματική του υγεία, τότε καταφεύγουμε σε εναλλακτικούς τρόπους σίτισης όπως είναι ο ρινογαστρικός σωλήνας (για μικρό χρονικό διάστημα) ή η γαστροστομία.

Ο λογοθεραπευτής μπορέι να βοηθήσει σε προβλήματα που αφορούν το στοματικό και το φαρυγγικό στάδιο. Συγκεκριμένα για το στοματικό στάδιο, πραγματοποιούνται στοματοκινητικές ασκήσεις καθώς και ασκήσεις ευαισθητοποίησης σε πε΄ριπτωση που έχουμε υπαισθησία (χαμηλού βαθμού αισθητικότητα). Για το φαρυγγικό στάδιο πραγματοποιούνται στοματοκινητικές ασκήσεις, ασκήσεις ερεθισμού του αντανακλαστικού της κατάποσης καθώς και τεχνικές που βοηθούν στην ασφαλή κατάποση. Σε αρκετές περιπτώσεις τέτοιου είδους ασκήσεις μπορεί να αποτρέψουν την αναγκαιότητα για γαστροστομία και να επιτρέψουν και πάλι την σίτιση από το στόμα.

πηγές: Dr Ηλίας Παπαθανασίου, "Δυσφαγία, Δυσφασία, Δυσαρθρία, Πρώιου (2003), www.vsc-athens.gr